Phần Lan đang tiến gần đến đưa vào vận hành kho chứa nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng đầu tiên trên thế giới. Dự án cất giữ chất thải hạt nhân trong một kho chứa để lưu trữ trong 100.000 năm, được xem là bước ngoặt mang tính bền vững lâu dài của ngành năng lượng hạt nhân Phần Lan và là “mô hình cho toàn thế giới”.
Đảo Olkiluoto ở thành phố Eurajoki, phía tây Phần Lan là địa điểm được chọn vào năm 2000 để xây dựng một cơ sở lưu trữ dài hạn nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng của Phần Lan. Cơ sở này có tên là “Onkalo” (tiếng Phần Lan có nghĩa là “hang động nhỏ” hoặc “khoang”), nằm gần nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto trên đảo Olkiluoto, cách thủ đô Helsinki khoảng 240 km.
Địa điểm này được lựa chọn sau nhiều thập kỷ khảo sát, nghiên cứu các địa điểm trên toàn lãnh thổ Phần Lan. Sau cùng, trên cơ sở cân nhắc các yếu tố về địa chất, môi trường, đặc biệt là ý kiến của người dân địa phương, đảo Olkiluoto ở Eurajoki được lựa chọn. Sau khi nhà chức trách Phần Lan phê chuẩn quyết định lựa chọn địa điểm và cấp giấy phép cho dự án, năm 2003 công việc khảo sát, thăm dò ở cơ sở này bắt đầu triển khai.
Năm 2004, công ty Posiva bắt đầu khoan, khảo sát địa chất cơ sở Onkalo. Posiva xác định vị trí chính xác của kho chứa bằng cách khoan lỗ vào nền đá kết tinh và lấy mẫu nước ngầm. Kho chứa sẽ được đặt ở nơi mà sự nứt vỡ của nền đá và chuyển động của nước ngầm là tối thiểu. Việc thử nghiệm nghiêm ngặt đảm bảo chức năng lâu dài, ngay cả trong trường hợp xảy ra các sự kiện cực đoan như động đất hoặc kỷ băng hà sắp tới. Năm 2015, chính phủ Phần Lan cấp giấy phép xây dựng cho dự án. Đường hầm Onkalo cuối cùng sẽ đạt chiều dài khoảng 50 km.
Cơ sở Onkalo đang xây dựng và sẽ được vận hành bởi công ty Posiva, thuộc sở hữu hai công ty Teollisuuden Voima Oyj (TVO) và Fortum ở Phần Lan. Cơ sở này hoạt động dựa trên phương pháp chôn chất thải hạt nhân KBS-3 do Công ty quản lý chất thải và nhiên liệu hạt nhân Thụy Điển (SKB) phát triển, đảm bảo cô lập bức xạ bên trong kho chứa nằm dưới lòng đất, bảo vệ an toàn tối đa cho con người và môi trường trong hàng nghìn năm.
Phương pháp KBS-3 sử dụng một số rào cản để ngăn chặn bức xạ. Rào cản đầu tiên là các hộp thép boron chứa thanh nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng và bọc lớp đồng bên ngoài để ngăn ngừa sự ăn mòn. Rào cản thứ hai là đất sét bentonite, đặt xung quanh các hộp chứa để giữ các hộp chứa cố định, tránh sự dịch chuyển trong nền đá và ngăn cách hấp thụ nước xung quanh. Rào cản thứ ba và cuối cùng là chính nền đá. Các thùng chứa sẽ được đặt an toàn ở độ sâu khoảng 500 mét dưới lòng đất.
Sau khi hoàn thành xây dựng, cơ sở Onkalo sẽ vận hành thử nghiệm trong năm 2024, trải qua các đánh giá an toàn trước khi được nhà chức trách Phần Lan cấp giấy phép hoạt động xử lý chất thải hạt nhân cất giữ tại Onkalo, có thể trong năm 2024. Khi cơ sở Onkalo đi vào hoạt động, dự kiến khoảng năm 2025 - 2026, Phần Lan sẽ là quốc gia đầu tiên trên thế giới cung cấp kho chứa có thể lưu trữ chất thải hạt nhân an toàn trong ít nhất 100.000 năm.
Phần Lan hiện có 2 nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động là nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto (3 lò phản ứng) và nhà máy điện hạt nhân Loviisa (2 lò phản ứng). Tổng công suất các lò phản ứng khoảng 4.394 MWe.
Việc xử lý nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng trở thành chủ đề tranh luận kể từ khi năng lượng hạt nhân được sử dụng thương mại lần đầu tiên vào nửa sau thế kỷ XX. Thụy Điển và Phần Lan là những nước đi đầu toàn cầu trong nỗ lực tìm ra giải pháp cuối cùng cho khối lượng nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng ngày càng tăng.
SKB hiện đang nghiên cứu về kho chứa nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng thứ hai trên thế giới, dự kiến đặt gần nhà máy điện hạt nhân Forsmark ở thành phố Östhammar, phía bắc Stockholm. Kho lưu trữ chất thải hạt nhân của Thụy Điển có thể bắt đầu hoạt động vào giữa những năm 2030 sau khi có tất cả giấy phép cần thiết.
